Гэтыя факты сапраўды прымусяць вас не толькі здзівіцца, але і ганарыцца цягай да ведаў і развіцця нашага народа.
Факт 1. Біблія Францыска Скарыны – першая друкаваная кніга для ўсходніх славян. Выдадзеная ў 1517-1519 гадах у Празе, яна стала важным крокам у развіцці беларускай мовы і літаратуры. Гэты факт падкрэслівае актыўнае развіццё пісьменства на беларускіх землях, калі многія еўрапейскія народы толькі пачыналі асвойваць друкаванае слова.
Унікальнасць Бібліі Скарыны заключаецца не толькі ў яе статусе першай друкаванай кнігі, але і ў тым, што сам Скарыны размясціў у ёй свой партрэт. Гэта было навіной для сярэднявечных выданняў.
Дарэчы, 10 кніг Бібліі Скарыны, выдадзеныя ў шасці вокладках, сёння захоўваюцца ў Нацыянальнай бібліятэцы Беларусі. Гэтыя асобнікі не толькі ўяўляюць сабой выбітнае дасягненне беларускага кнігадрукавання, але і з’яўляюцца важнай часткай нашай культурнай спадчыны. Яны нагадваюць нам пра тое, як пісьменнасць можа ўплываць на фарміраванне нацыянальнай ідэнтычнасці і пакідаць след у гісторыі.
Факт 2. Адной з самых вядомых друкарняў на тэрыторыі Беларусі была арганізавана ў Брэсце Мікалаем Радзівілам Чорным. Гэтая друкарня стала важным цэнтрам кніжнай вытворчасці, дзе пабачылі свет больш за сорак кніг, сярод якіх асаблівае месца займае Брэсцкая (Радзівілаўская) Біблія. Выдадзеная ў 1563 годзе ў скураной вокладцы, гэтая кніга налічвае 738 старонак, напоўненых мноствам гравюр, заставак і ілюстрацый.
Брэсцкая Біблія не толькі служыла рэлігійнай мэтай, але і стала сімвалам культурнага росквіту беларускага пісьменства ў XVI стагоддзі. Яна адлюстроўвае высокі ўзровень майстэрства мясцовых друкароў і мастакоў, а таксама імкненне грамадства да адукацыі і асвеце.
Аднак, нягледзячы на сваю папулярнасць, Брэсцкая Біблія сутыкнулася з трагічным лёсам. Пасля смерці Мікалая Радзівіла Чорнага яго сыны, будучы заўзятымі каталікамі, спалілі амаль паўтысячы асобнікаў кнігі на плошчы ў Вільні. Сёння каля двух дзясяткаў экзэмпляраў Брэсцкай Бібліі з’яўляюцца не толькі каштоўным гістарычным артэфактам, але і важнай часткай нашай культурнай спадчыны. Гэтыя кнігі нагадваюць нам пра багатую гісторыю беларускага пісьменства і пра тое, як яна фармавала ідэнтычнасць нашага народа.
Факт 3. Адна з самых вялікіх бібліятэк на тэрыторыі Усходняй Еўропы належала магнатам Храптовічам. Бацька і сын у Шчорсах (сёння-Навагрудскі раён Гродзенскай вобласці) сабралі каля 20 тысяч кніг. Гэтая бібліятэка стала сапраўдным цэнтрам ведаў, дзе можна было знайсці навуковую літаратуру, свецкія кнігі з Еўропы, рэдкія старажытнагрэцкія выданні, княжацкія метрыкі, манускрыпты і рукапісы.
Наяўнасць рэдкіх выданняў і манускрыптаў падкрэслівае высокую каштоўнасць культурнай спадчыны, якая фарміравалася на беларускіх землях. Бібліятэка была не толькі сховішчам ведаў, але і месцам, дзе адбываўся абмен ідэй і культурных традыцый.
Падчас Першай сусветнай вайны бібліятэку эвакуіравалі ў Кіеў, і, на жаль, лёс большай часткі яе найкаштоўнейшых выданняў застаецца невядомым. Аднак каля дзвюх тысяч кніг захоўваюцца ў Нацыянальнай бібліятэцы Украіны імя У.і. Вярнадскага, што сведчыць пра важнасць гэтага сходу для ўсёй усходнееўрапейскай культуры.
І. Храптовіч, заснавальнік бібліятэкі.
Факт 4. Адзіны на тэрыторыі Беларусі Музей беларускага кнігадрукавання, размешчаны ў Полацку, з’яўляецца важным цэнтрам захавання і папулярызацыі беларускага пісьменства і кніжнай культуры. Адкрыты ў 1990 годзе, музей размяшчае экспазіцыяй у 15 залах, дзе дэманструецца каля дзвюх з паловай тысяч музейных экспанатаў. Гэтыя ўнікальныя калекцыі служаць яркім напамінам пра багатую гісторыю беларускага кнігадрукавання і яго значэнне для фарміравання нацыянальнай ідэнтычнасці.
Адным з самых рарытэтных экспанатаў музея з’яўляецца «Евангелле вучыцельнае», выдадзенае ў друкарні Мамонічаў у Вільні ў 1595 годзе. Музей не толькі захоўвае ўнікальныя экзэмпляры кніг, але і праводзіць розныя выставы, лекцыі і майстар-класы, спрыяючы распаўсюджванню ведаў пра беларускае пісьменства і традыцыі. Гэта месца натхняе новыя пакаленні на вывучэнне роднай мовы і культуры, падкрэсліваючы важнасць захавання нашай спадчыны.
Такім чынам, Музей беларускага кнігадрукавання ў Полацку з’яўляецца яскравым прыкладам унікальнасці беларускага пісьменства і яе ролі ў фарміраванні культурнай ідэнтычнасці. Ён нагадвае нам пра тое, як кнігі і пісьменнасць могуць звязваць пакалення, перадаючы веды і каштоўнасці, якія фарміруюць наша грамадства.
